In de jaren ‘20 bepaalde het Ministerie van Oorlog dat de Nederlandse kustverdediging aan vernieuwing toe was. Vanaf 1936 werden tijdens de toenemende internationale spanningen zowel op de noordelijke als de zuidelijke oever van de monding van de Nieuwe Waterweg geschutsbatterijen opgesteld. In het Spanjaardsduin bij Hoek van Holland werd de moderne zware Batterij V gebouwd met torengeschut van het pantserschip Hr. Ms. Tromp dat door de marine was afgestoten. Het waren drie vuurmonden van 15 cm lang 40. De verticale behuizing van de batterijfuncties zoals op het slagschip werd gehandhaafd in een twee etages tellend bomvrij betonnen ontwerp. Bovenop kwam een pantseren behuizing voor het kanon.

De Nederlandse Batterij V in aanbouw op 31 augustus 1938 (NIMH)

De granaten werden met een lift vanuit de bunker naar boven getransporteerd. In elk van de drie bunkers was een projectielen- en kardoesmagazijn, buizenbergplaats, logieslokaal en privaat.

In lijn met deze bouwwerken, maar tientallen meters naar achteren geplaatst, lag op het hoogste punt van het Spanjaardsduin de betonnen meetpost van waaruit observatie en commandovoering plaatsvond. Plusminus honderd meter landinwaarts stonden twee betonnen machinegebouwen met brandstofopslag. 

Het tentenkamp van Batterij V en VI ter hoogte van de huidige Strandweg 25 (collectie: Nationaal Archief / foto Jack Koorneef)
Nederlandse soldaten poseren achter een van de twee aggregaatgebouwen van Batterij V (collectie: Stichting Fort. a.d. Hoek van Holland / Beekhuis)

De bezetting van de batterij verbleef aanvankelijk in de openbare school aan de Strandweg en later in een tentenkamp achter de batterij. Ook werden de Nederlandse schuilplaatsen uit WO I weer uitgegraven en als verblijf in gebruik genomen. 

Op de plek van het tentkamp kwam eind 1939 een barakkenkamp gereed voor de 15e Reserve Grens Compagnie. Deze compagnie konden vanuit dit kamp op diverse posities in Hoek van Holland worden ingezet. 

In de zomer van 1939 kwam Batterij V gereed en op 28 augustus werden de kanonnen ingeschoten. Het was de eerste mobilisatiedag van het Nederlandse leger. Tijdens de meidagen 1940 is het middelste kanon van de batterij kort ingezet om te vuren richting het achterland waar de Duitsers zich onder andere verscholen in het Staelduinse Bos. Na de komst van de Duitse bezetter in mei 1940 namen militairen van de Kriegsmarine direct bezit van de vuurleidingspost en stelden naast de door de Nederlanders vernielde geschutsposities van Batterij V hun eigen geschut op. Ze namen ook de Nederlandse barakken in gebruik, evenals de groepsschuilplaatsen uit de Eerste Wereldoorlog. In de winter van 1943-1944 werden de torengebouwen geïncorporeerd in nieuw gebouwde Duitse geschutskazematten en ook de ingang van vuurleidingspost werd verbouwd. 

Links naar de andere militair-historische lagen:
Eerste Wereldoorlog
Tweede Wereldoorlog
Koude Oorlog


Dit artikel is afkomstig uit de bouwhistorische opname Vinetaduin, opgesteld in 2021 voor stichting het Zuid-Hollands Landschap. Met deze bouwhistorische opname wordt een beknopte beschrijving van de militaire- en culturele geschiedenis van het Vinetaduin gegeven. Hierdoor wordt per onderkende tijdslaag de militaire- en cultuurhistorische waarde in het algemeen en die van Hoek van Holland in het bijzonder duidelijk. 

Met dank aan het Zuid-Hollands Landschap.


Geraadpleegde bronnen en archieven
Nationaal Archief
– Vesting Holland: Hoofdkwartier
– Bunkerarchief – Bureau Registratie Verdedigingswerken
– Gewestelijke inlichtencentrale 14 van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten

Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), Den Haag
Stadsarchief Rotterdam 
Stichting Fort aan den Hoek van Holland
Spaarnestad Photo
RCAHMS Archives, Edinburgh, Schotland 
Bibliotheek en luchtfotografie Universiteit Wageningen 
Topografische dienst Emmen 
Rijkswaterstaat 
Hoogheemraadschap van Delfland 
Kustversterkingen 1900-1940, DRS J.R. Verbeek

Deel dit artikel