Op 20 mei 1940 arriveert de eerste Hafenkapitän van Hoek van Holland, Korvettenkapitän der Reserve Fritz Kruse, in de Berghaven. De functie Hafenkapitän wordt al snel omgedoopt in Hafenkommandant.
Taak van de Hafenkommendant
De Hafenkommandant (HaKo) viel onder de verantwoordelijkheid van de Admiral in den Niederlanden, de hoogste Duitse marine autoriteit. Ook Rotterdam, Amsterdam en Vlissingen hadden een HaKo. De taak van de HaKo Hoek van Holland was het coördineren van alle verkeer binnen de haven en de monding van de Nieuwe Waterweg tot aan Poortershaven. Hij was tevens verantwoordelijk ‘voor de veiligheid, aanwezigheid van allerhande materiaal noodzakelijk voor werkzaamheden in de havens en aan boord van schepen. Eveneens was hij verantwoordelijk voor het planmatig vernielen en versperren van de haven en toegangen als deze in geallieerde handen dreigde te vallen’¹. De verantwoording van de HaKo Hoek van Holland liep tot aan Maassluis, daar nam de HaKo Rotterdam het over. De Marine Signal Stelle in de semafoor viel onder de HaKo, en hij zorgde voor de beloodsing van schepen. Als er hoog bezoek was, zoals dat van Generaal Veldmaarschalk Rommel in 1944, zorgde hij voor het overzetten van het bezoek met het veer naar eiland de Beer en voor de luchtverdediging tijdens de overtocht.
Bij een gevecht of ongeluk op de Noordzee voor de Hoek of op de Nieuwe Waterweg waarbij slachtoffers vielen, kommandeerde hij de reddingboot naar de plaats des onheils en zorgde voor hulp bij het zoeken naar slachtoffers. Ook het aan- en uitzetten van het licht op de kop van de Noorderpier voor het begeleiden van schepen werd gedaan door de Hafenkommandantur.
Carrière
Friedrich Ferdinand Heinrich Kruse, geboren op 4 juni 1874 in Stettin, begon zijn carrière bij de Kaiserliche Kriegsmarine. In 1899 ging hij aan de slag als vierde officier bij de HAPAG, de Hamburg-Amerika lijn, waar hij zich in 1913 opgewerkt had tot kapitein. In 1909 werkte hij als 1e stuurman op het ss Cleveland van de HAPAG, het eerste passagiersschip dat een reis om de wereld maakte. In de Eerste Wereldoorlog voerde hij o.a. het bevel over mijnenvegers. In 1915 trouwde hij met Hertha Junkers, in 1916 werd dochter Helga geboren, in 1919 werd zoon Harald geboren. Hij verliet in december 1918 de marine als Kapitänleutnant der Reserve met een IJzeren Kruis 1e en 2e klas.
Na de oorlog ging hij weer voor HAPAG werken. Hij voerde het bevel over enkele van de meest bekende cruiseschepen van de rederij en maakte daarmee diverse wereldreizen. Hij was een geliefd iemand in de jetset-kringen van die tijd, die graag cruises maakten. In 1933 werd hij benoemd tot commodore en kreeg het bevel over het vlaggenschip van de HAPAG, het ss New York. In 1934 redde hij en zijn bemanning in de nacht van 18 op 19 december de 16 opvarenden van het Noorse stoomschip Sisto, dat op de Atlantische Oceaan tijdens een storm in de problemen was geraakt. Hiermee kreeg hij internationale bekendheid. Bij thuiskomst in Cuxhaven werd de bemanning verwelkomd door Adolf Hitler die een toespraak hield. Hitler sprak ook met Kruse en gaf hem een gouden horloge, van dat moment werd een foto gemaakt. Kruse kreeg later zowel in Duitsland als in Amerika medailles voor de reddingsactie uitgereikt, tevens werd hem de Koninklijke Noorse Orde van Sint-Olaf toegekend.
In 1938 ging Kruse met pensioen, maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak werd hij opgeroepen bij de Kriegsmarine en aangesteld als Hafenkommandant van Hoek van Holland.
Hoek van Holland
Kruse neemt dus op 20 mei 1940 met zijn personeel intrek in het kantoor van het Loodswezen. Zelf trekt hij in het woonhuis ernaast. Hij heeft 5 portepee-unteroffizieren, 10 onderofficieren en 28 manschappen onder zich. Op deze eerste dag zorgt hij er voor dat er een inventarisatie gemaakt wordt van de schepen die in de Berghaven en aan de Harwichkade liggen.
Hij werkt de eerste dagen met een officier van de Nederlandse Marine als verbindingsofficier, evenals een marinier en een matroos. Ook neemt hij alle militaire installaties onder zijn bevel, die hij de volgende dag overgeeft aan de Marine Artillerie Abteilung (M.A.A.) 205. Er wordt onder zijn leiding een kabelversperring in de Nieuwe Waterweg gelegd, met een doorvaart van 160 meter breed voor eigen scheepvaart, en er wordt een begin gemaakt met het mijnenvrij maken van de Nieuwe Waterweg: op 30 mei is het vaarwater over een breedte van 150 meter tot aan Rotterdam vrij van mijnen.
Tevens vervult Kruse in deze beginperiode de rol van Orstkommandant, waarmee hij ook het civiele gezag onder zich krijgt. Hij stelt zich dan ook direct met de gemeentesecretarie en de politie in verbinding. Deze functie wordt echter al snel overgenomen door een officier van de M.A.A. 205. Begin juni wordt de haven van Maassluis bij het kommando betrokken en door Kruse bezocht, verderop in deze maand komt de Hafenüberwachungsstelle, een soort douane van de Kriegsmarine, onder het kommando van de HaKo.
Kruse krijgt in de 9 maanden dat hij deze functie in de Hoek bekleedt onder andere te maken met een explosie op de Nieuwe Waterweg waarbij 3 Duitse mijnenvegers zinken, hij woont de begrafenis van de omgekomen matrozen in Den Haag bij. Ook bezoekt hij het in de meidagen voor de Hoekse kust gezonken ss Juliana en is hij aanwezig bij het bezoek van Großadmiral Erich Raeder aan de batterij Vineta op 18 juni 1940. Hij raakt goed bevriend met de kommandant van de M.A.A. 205, Kurt Hultzsch. Hultzsch heeft diverse foto’s van hen samen die hij in fotoalbums van zijn diensttijd plakt.
In februari 1941 wordt Kruse overgeplaatst naar Amsterdam om daar de functie van HaKo op zich te nemen. Daar blijft hij tot oktober 1942, dan gaat hij met pensioen. Hij overlijdt kort voor het einde van de oorlog, op 28 april 1945.
De Hafenkommandanten van Hoek van Holland na Kruse zijn:
Korvettenkapitän Hans Gayer 02.1941 – 09.1943
Korvettenkapitän Ralph Dammers 09.1943 – 12.1943
Korvettenkapitän Hans Gayer 01.1944 – 04.1945
Korvettenkapitän Paul Kamenz 04.1945 – 05.1945
Over Korvettenkapitän Kamenz kunt u meer lezen in het artikel over de bevrijding van Hoek van Holland.
Bronnen:
1 Festung Hoek van Holland, een parel in de Atlantikwall aan de Nieuwe Waterweg 1942-1945, Hans Sakkers. Wat later in de oorlog kwam er een volgeladen rijnaak naast de ingang van de Berghaven te liggen die in geval van een aanval afgezonken kon worden voor de ingang. Er kwam een waterbommenwerper op de kade, en met de aanleg van de Atlantikwall werd er een bunker voor de Hafenkommandantur naast het loodsgebouw gebouwd.
https://de.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Ferdinand_Heinrich_Kruse
https://www.seamenschurch-archives.org/sci/archive/files/ffd5a7f53305932ec3a827455a70571f.pdf
https://druckschriften-digital.marchivum.de/download/pdf/78249.pdf
https://www.newspapers.com/article/the-honolulu-advertiser-audrey-and-isabe/24575975/
Ancestry.com
Bundesarchiv Freiburg: Kriegstagebuch Hafenkommandant Hoek van Holland, archiefnr. RM45-II-277
